Dendermonde is ontstaan aan de samenvloeiing van de Dender en de Schelde. De stad was van oudsher militair en economisch een belangrijke plaats, omdat zich hier, stroomopwaarts vanaf de zee, de eerste brug over de Schelde bevond. Omwille van haar strategische ligging werd de stad in de 19de eeuw tot vestingstad uitgebouwd, als onderdeel van de Wellingtonbarrière tegen het Franse imperialisme. De vestingwerken werden door de jonge Belgische staat vanaf 1830 verder versterkt en gemoderniseerd als onderdeel van de ‘vesting Antwerpen’. Op enige afstand van de vestinggordel werden aan de oost- en zuidzijden ook drie batterijen gebouwd.
Als gevolg van technische en militaire evoluties verloor de stad aan het einde van Wereldoorlog I in grote mate haar strategisch belang. De vestinggordel werd stelselmatig gedemilitariseerd, de militaire installaties raakten meer en meer in verval en overwoekerd. Een aantal deelsites kreeg een nieuwe invulling voor onderwijs, recreatie en als stedelijke parkruimte. Op andere plaatsen verdween de vestinggordel volledig door nieuwe stadsontwikkelingen of ad-hocingrepen in het bebouwde weefsel.
Resultaat is dat de vestinggordel in het noorden (Gentsesteenweg, Noordlaan, Grembergse zijde) en zuiden (rond het station), niet of nauwelijks bewaard is gebleven, en amper zichtbaar is in het straatbeeld. Westelijk (Brusselse Forten) en zuidoostelijk (Kalendijkgebied) bleven wel (delen van) watervlakken, poorten, bastions en andere relicten van de vestinggordel bewaard. De zuidelijke batterijen (batterij 3 / Fort Rozebroek en batterij 2 / Fort Driebek) bleven bewaard.
De voorbije decennia zijn diverse initiatieven genomen voor het behoud en de herwaardering van de Dendermondse vestinggordel, zowel door particulieren, verenigingen als door het lokaal bestuur en de hogere overheden. Relicten kregen een nieuwe functie of werden gerestaureerd. Deze initiatieven zijn evenwel – hoe waardevol ook – vaak anekdotisch en missen samenhang.
Het lokaal bestuur heeft de ambitie om door de opmaak van een masterplan voor de vestinggordel in samenspraak met de betrokken actoren te komen tot een samenhangende, geïntegreerde ruimtelijke inrichtingsvisie, op basis van een afweging van diverse sectorale plannen en visies, maatschappelijke noden en wensen.
Er moet een multidisciplinaire langetermijnvisie worden uitgewerkt, maar anderzijds moeten op korte termijn ook een aantal ‘mijlpalen’/acties vastgelegd worden, die perspectief kunnen bieden voor het komende decennium. Een belangrijke horizon hierbij is 2030, de tweehonderdste verjaardag van de Wellingtonbarrière.